Raak of vermaak? is een campagne over de impact van kunst: wat brengt een bezoek aan een museum of theater teweeg bij het publiek? De campagne signaleert dat de diepgang van kunst door relatief weinigen wordt ervaren. Voorstellingen, concerten en tentoonstellingen beklijven daardoor te weinig bij het publiek. De campagne toont ook aan dat de impact van kunstbezoek eenvoudig kan worden vergroot.

Raak of vermaak? is gebaseerd op actueel onderzoek naar het effect van museum- en theaterbezoek. De campagne reist langs bijeenkomsten van kunstprofessionals in het land en langs Nederlandse theaters. Elke bijeenkomst bestaat uit een monoloog Is daar iemand? van actrice José Kuijpers, een interview met initiatiefnemer Johan Idema en een discussie met het publiek. Aanwezigen ontvangen na afloop de publicatie Raak of vermaak?, een toegankelijk betoog ter onderbouwing van de campagne.

Waarom deze campagne?
De schilderijen van Mark Rothko roeren museumbezoekers tot tranens toe. De stem van sopraan Lorraine Hunt Lieberson brengt concertgangers in opperste vervoering. Soms lijkt het alsof bezoekers in musea en theaters en masse worden geraakt door hemelse optredens en meesterlijke kunstwerken. Recent onderzoek naar de impact van kunstbezoek wijst echter anders uit. De ontroering, wijsheid, bezieling en al het andere waardevolle dat kunst te bieden heeft, wordt door relatief weinig bezoekers ervaren. Een museum of theater is voor de meeste mensen vooral een leuk middagje of avondje uit.

Jarenlang is verondersteld dat de ervaring van kunst – een schilderij, muziekwerk of toneelstuk – te ongrijpbaar is om in definities of cijfers te worden gevat. Alsof we met een vangnetje achter een fladderende vlinder aanrennen en proberen te pakken wat eigenlijk ongrijpbaar is. Kunst kent immers vaak meerdere betekenislagen en is voor vele interpretaties vatbaar, wat de beleving ervan complex  en persoonlijk kan maken.

Recent onderzoek laat zien dat we de figuurlijke vlinder wel degelijk kunnen vangen, ofwel dat de ervaring van kunst best te duiden valt. Door bezoekers achteraf gericht vragen te stellen, kan worden bepaald wat een optreden of tentoonstelling bij hen teweegbrengt, of het nou gaat om troost, inspiratie, inzicht of al het andere wat kunst kan oproepen. Eenmaal vastgesteld, blijkt die impact lang niet zo groots als vaak gedacht. Maar diezelfde impact kan ook, aldus onderzoek, eenvoudig worden vergroot. Dit is aanleiding voor de campagne Raak of vermaak?, een pleidooi voor musea en theaters om niet de kunst zelf, maar de impact ervan tot hoogste doel te verheffen. Een schilderij of toneelstuk is immers pas af als het de toeschouwer werkelijk weet te raken.

Publicatie
De campagne wordt begeleid door een toegankelijke publicatie, waarin de boodschap van Raak of vermaak? wordt onderbouwd. De publicatie baseert zich op belangrijke onderzoeken en beleidsdocumenten over de impact van kunstbezoek van de afgelopen vijftien jaar.

Bestel het boek hier.

Initiatief en samenwerking
Raak of vermaak? is een initiatief van Johan Idema, in samenwerking met De Balie. De campagne wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten, Stichting Melanie, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Cultuur+Ondernemen en Bureau &MAES.

Wie meepraat over kunst, ziet meer
(artikel NRC)

Raak of vermaak?
(interview Nederlands Theaterfestival)